پلی آمید (نایلون) PA (Polyamide)
ساختار کلی:
استفاده می شود به عنوان:ترمو پلاستیک (پلاستیک گرما نرم) و الیاف و پلاستیک مهندسی
انواع مختلف پلی آمید: پلی آمید 6 (PA6)، پلی آمید 6.6 (PA6.6)، پلی آمید 11 (PA11)، پلی آمید 6و 6.6 (PA6,6.6)، پلی آمید 12 (PA12) و ...
نکته:به پلی آمید ها، نایلون (Nylon) نیز گفته می شود.
نام های دیگر: کاپرولان (Caprolan)، سلانز (Celanz)، اپرآمید (Epramid)، نووآمید (Novamid)، ارگامید (Orgamid)، تکومید (Tecomid)، اولترامید (Ultramid)، ولامید (Wellamid)
مونومر:
پلی آمید 6: کاپرولاکتام (Caprolactam)
پلی آمید 6.6: آدیپیک اسید و هگزا متیلن دی آمین (Adipic Acid & Hexamethylene Diamine)
پلی آمید 11: روغن کرچک و متانول
حلال:
پلی آمید 6 و پلی آمید 6.6: اسید فرمیک یا همان جوهر مورچه (Formic Acid)
پلی آمید 11: دی متیل فرمامید DMF یا (Dimethylformamide)
دانسیته:
پلی آمید 6: 1.12 تا 1.15 g/cm3
پلی آمید 6.6: 1.13 تا 1.60 g/cm3
پلی آمید 11: 1.03 تا 1.05 g/cm3
نکته: انواع مختلف پلی آمید را نمی توان با آنالیز طیف IR تشخیص داد و این کار به وسیله اندازه گیری دانسیته انجام پذیر است، به عنوان مثال پلی آمید 6 و 6.6 در محلول 10% نمک طعام در آب غوطه ور می شود و نایلون 11 در آب شناور می ماند.
دمای ذوب (Tm):
پلی آمید 6: برابر 215 درجه سانتی گراد
پلی آمید 6.6: برابر 270 درجه سانتی گراد
دمای انتقال شیشه ای (Tg):
پلی آمید 6: برابر40 درجه سانتی گراد
پلی آمید 6.6: برابر50 درجه سانتی گراد
ویژگی های اشتعال (روش شناسایی آسان):
- در شعله می سوزد و بعد از حذف شعله خاموش می شود.
- شعله زرد کوچک با پایه آبی تقریباً نامرئی دارد.
- بدون دود می سوزد.
- حباب های کوچک تشکیل می دهد.
- در شعله چکه می کند.
- بوی سوختن مانند موی سوخته است.
چگونگی تولید: پلی آمید ها یا نایلون ها جزو پلاستیک های مهندسی به حساب می آیند و به روش پلیمریزاسیون تراکمی یک دی آمین و یک اسید دو عاملی و یا پلیمریزاسیون آمینو اسیدها تولید می شوند. این پلیمرها دارای رشته های منظم و هم اندازه هستند که به همین خاطر بلورینگی (کریستالینیتی) زیادی از خود نشان می دهند.
پلی آمید ها با یک عدد شناخته می شوند که نشان دهنده تعداد اتم های کربن در آمینو اسید اولیه (مانند پلی آمید 6) و یا تعداد اتم های کربن در دی آمین و تعداد اتم های کربن در دی اسید (مانند پلی آمید 6.6) است. (آمین ها می توانند از 2 تا 10 اتم کربن و اسیدها می توانند از 2 تا 18 اتم کربن داشته باشند.) پر کاربرد ترین آنها پلی آمید های 6 و 6.6 و 11 می باشند، تفاوت اصلی پلی آمید 6 و 6.6 در حداکثر دمای قابل استفاده است که پلی آمید 6.6 مقاومت حرارتی بیشتری دارد همچنین تفاوت اصلی پلی آمید های 6 و 6.6 با پلی آمید 11 در جذب آب و پایداری ابعادی است که پلی آمید 11 در این خصوص بهتر عمل می کند. (لازم به ذکر است که خواص و قیمت پلی آمید 11 و 12 تقریباً مشابه هم است).
برای اولین بار در سال 1935 پلی آمید (نایلون) به صورت الیاف مصنوعی به بازار عرضه شد و در ده 1950 انواع مختلف آن جهت ساخت قطعات به روش های تزریقی به صورت تجاری وارد بازار شد. اولین شرکت تولید کننده پلی آمید به صورت تجاری، دوپونت (Dupont) بود و نایلون هم نام تجاری محصول این شرکت آمریکایی است. این پلیمر به صورت دانه های استوانه ای شکل (گرانول) به رنگ شیری (به صورت خالص) و رنگ های دیگر موجود است و به کمک دستگاه های تزریق فشاری و دمشی و همچنین دستگاه اکسترودر شکل می پذیرد.
در کامپاند (آمیزه سازی) پلی آمید ها می توان از انواع افزودنی ها مانند پایدار کننده های حرارتی و نوری، نرم کننده ها، ضد حریق ها، الاستومرها، رنگدانه های و ... استفاده کرد. همچنین برای تقویت پلی آمید ها آنها را با الیاف پر می کنند این الیاف اغلب الیاف شیشه هستند اما از الیاف معدنی، کربن و کولار نیز برای کاربرد های خواص استفاده می شود، بنا به نوع مصرف درصد های مختلف الیاف افزوده می شود. پلی آمید های پر شده با الیاف مقاومت بهتری در مقابل خزش، ضربه و شکاف دارند.
نوعی پلی آمید آروماتیک (آرامید) نیز وجود دارد که به آن پلی پلی ـ فنیلن ترفتالات گویند و به نام کولار (Kevlar) معروف است و شناخته می شود. این ماده عموماً به شکل الیاف مورد استفاده قرار می گیرد و به دلیل داشتن خواص مکانیکی بالا و مقاومت پارگی فوق العاده بالا، از آن در تهیه جلیقه های ضد گلوله، کاربرد های نظامی و فضایی و ساخت سیم های تله کابین استفاده می شود.
مزایا: پلی آمید ها (نایلون ها) موادی چغرمه، با مقاومت سایشی بالا، ضربه پذیر، دارای مقاومت ترکیدگی بالا، مقاومت ترک خوردگی بالا در خم شدن های متوالی.
معایب: گران بودن، جذب رطوبت (جذب آب سبب افت مدول و کاهش استحکام کششی و کاهش مقاومت الکتریکی و افزایش استحکام ضربه ای می شود)، نداشتن مقاومت در برابر اسید های قوی، دارای خواص ضعیف لغزشی (Slip)، با وسایل معمول سیل پذیر حرارتی نمی شوند، نفوذ ناپذیری پائین فیلم های آن در مقابل بخار آب (که این ضعف اغلب به کمک یک روکش PVDC بهبود می یابد).
دیگر خواص: نفوذ ناپذیری عالی در برابر بوها، اکسیژن، نیتروژن و دی اکسید کربن، مقاومت در برابر روغن ها، مقاومت شیمیایی عالی، مقاومت در برابر بنزین، مقاومت در برابر حلال های آلی، مقاومت در برابر آب نمک و محیط های دریایی، خواص نوری خوب.
کاربرد ها: مهم ترین کاربرد آن در صنعت پارچه بافی است که از آن به عنوان الیاف مصنوعی استفاده می شود این الیاف شباهت و استحکامی شبیه ابریشم طبیعی دارند، چتر های نجات، طناب های محکم، پرزهای مسواک، نخ های بخیه، رگ های مصنوعی، الیاف مصنوعی و پوشاک، ساختن قطعاتی که نیاز به ویژگی های مکانیکی بالایی دارند، تولید لوله و شلنگ برای ترمز های بادی موتورهای بنزینی و دیزلی و خطوط لوله هیدرولیکی، قطعات خودرو، قطعات کوپلینگ، یاتاقان، چرخ دنده، پیچ و مهره، اتصالات، پاشنه کفش و ...
تهیه کننده: آرمین جوادزاده - مدیر واحد تحقیق و توسعه شرکت مهرآوند
